جدول تناوبی و موقعیت عناصر | آموزش شیمی دهم

جدول تناوبی چیست؟

جدول تناوبی، ابزاری قدرتمند برای سازمان‌دهی و پیش‌بینی ویژگی‌های عناصر است. این جدول بر اساس عدد اتمی (تعداد پروتون‌ها) و آرایش الکترونی عناصر مرتب شده است. هر عنصر در جدول تناوبی دارای یک دوره و یک گروه است.

دوره و گروه در جدول تناوبی

• دوره (ردیف افقی):
  نشان‌دهنده تعداد لایه‌های الکترونی است.
  مثال: عنصر سدیم (Na) در دوره ۳ قرار دارد، زیرا ۳ لایه الکترونی دارد.

• گروه (ستون عمودی):
  نشان‌دهنده تعداد الکترون‌های لایه ظرفیت است به جز عناصر دسته p .
  یکان شماره گروه = الکترون های لایه ظرفیت
  مثال: عنصر کلر (Cl) در گروه ۱۷ قرار دارد، زیرا ۷ الکترون در لایه ظرفیت دارد.

رابطه عدد اتمی با دوره و گروه

• • تعیین دوره از روی عدد اتمی:
    شماره دوره برابر با شماره لایه ظرفیت است.
    مثال: عنصر با عدد اتمی ۱۹ (پتاسیم) در دوره ۴ قرار دارد.

  • تعیین گروه از روی عدد اتمی:
    شماره گروه بر اساس تعداد الکترون‌های لایه ظرفیت تعیین می‌شود به جز عناصر دسته p .
    شماره گروه = p + ۱۲
    مثال: عنصر با عدد اتمی ۱۷ (کلر) در گروه ۱۷ قرار دارد.

تعیین عدد اتمی از روی دوره و گروه

• تعیین عدد اتمی از روی دوره:
  عدد اتمی عنصر باید در محدوده عدد اتمی عناصر آن دوره باشد.
  مثال: عنصر در دوره ۳ و گروه ۱، سدیم (Na) با عدد اتمی ۱۱ است.

• تعیین عدد اتمی از روی گروه:
  عدد اتمی عنصر باید با تعداد الکترون‌های لایه ظرفیت مطابقت داشته باشد.
  مثال: عنصر در گروه ۱۸ و دوره ۲، نئون (Ne) با عدد اتمی ۱۰ است.

حل نمونه سوال

سوال ۱: عنصر با عدد اتمی ۲۰ در کدام دوره و گروه قرار دارد؟

پاسخ:

• عدد اتمی ۲۰: کلسیم (Ca)

• دوره: ۴ (چون ۴ لایه الکترونی دارد)

• گروه: ۲ (چون ۲ الکترون در لایه ظرفیت دارد)

سوال ۲: عنصر در دوره ۵ و گروه ۱۵ را شناسایی کنید و عدد اتمی آن را بنویسید.

پاسخ:

• عنصر: آنتیموان (Sb)

• عدد اتمی: ۵۱

خلاصه این جلسه

• جدول تناوبی عناصر بر اساس عدد اتمی و آرایش الکترونی مرتب شده است.

• دوره نشان‌دهنده تعداد لایه‌های الکترونی و گروه نشان‌دهنده تعداد الکترون‌های لایه ظرفیت است به جز عناصر دسته p .

• می‌توان دوره و گروه را از روی عدد اتمی و بالعکس تعیین کرد.

سوالات متداول

۱. دوره و گروه در جدول تناوبی چیست؟

دوره نشان‌دهنده تعداد لایه‌های الکترونی و گروه نشان‌دهنده تعداد الکترون‌های لایه ظرفیت است به جز عناصر دسته p.

۲. چگونه عدد اتمی را از روی دوره و گروه پیدا کنیم؟

با استفاده از آرایش الکترونی و تعداد الکترون‌های لایه ظرفیت.

۳. عناصر گروه ۱۸ چه ویژگی‌هایی دارند؟

گازهای نجیب هستند و لایه ظرفیت آن‌ها کاملاً پر شده است.

برای مشاهده نمونه سوالات تستی کنکوری به  قسمت حل تست‌های کنکوری ساختار اتم | شیمی دهم مراجعه کنید